Қазақстандағы босану демалысы: рәсімдеу және төлемдер - FCHAIN

Құқықтық реттеу

Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 87 және 99-баптарына сәйкес, әйелге 126 күнтізбелік күнге демалыс беріледі — босануға дейін 70 күн және босанғаннан кейін 56 күн (асқынған немесе көп балалы босану кезінде — 70 күн).

Маңыздысы — заң әйелдің міндетті түрде босануға дейін 70 күн бұрын демалысқа шығуын талап етпейді. Денсаулық сақтау министрінің № ҚР ДСМ-198/2020 бұйрығымен бекітілген Еңбекке уақытша жарамсыздық сараптамасын жүргізу қағидаларына сәйкес, еңбекке жарамсыздық парағы әйелдің медициналық ұйымға өз өтініші бойынша беріледі.
Бұл дегеніміз, денсаулығына қарсы көрсетілімдер болмаған жағдайда, қызметкер жұмысын жалғастыра алады. Мұндай тәсіл еңбек заңнамасын бұзбай, жұмыс кестесін икемді жоспарлауға мүмкіндік береді.

Демалыс қашан басталады

Демалыс медициналық анықтама берілген күннен және қызметкердің жұмыс берушіге өтініш жазған сәттен басталады. Осы уақытқа дейін әйелдің жұмысын жалғастыруға толық құқығы бар, және жұмыс беруші 30-аптадан бастап демалыс бермегені үшін жауапты болмайды.
Жұмыс берушінің демалыс беру міндеті тек еңбекке жарамсыздық парағын алғаннан кейін туындайды. Осы уақытқа дейін еңбек қатынастары әдеттегідей жалғасады, ал қызметкердің құқықтары толық сақталады.

Әлеуметтік төлем алу құқығы

Жүктілік пен босану бойынша әлеуметтік төлем алу құқығы демалыс ресми рәсімделіп, еңбекке жарамсыздық парағымен расталғаннан кейін туындайды. Төлемдер Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексімен (77-бап) және №248 бұйрықпен (27.06.2023 ж.) реттеледі.

Жәрдемақы демалыс басталған күннен бастап төленеді. Егер әйел еңбекке жарамсыздық парағын алмаса, төлем тағайындалмайды, бірақ құқығы сақталады. Өтінішті 12 ай ішінде беруге болады.

Жұмыс пен әлеуметтік төлемдер

Әйел еңбекке жарамсыздық парағы берілгенге дейін жұмысын жалғастыра алады — бұл оның жәрдемақы алу құқығына әсер етпейді. Алайда, парақ берілгеннен кейін еңбек шарты бойынша жұмыс істеуге тыйым салынады. Мұндай жағдайда Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры төленген сомаларды қайта қарауға немесе қайтаруды талап етуге құқылы.

Демалыс кезінде табыс табуға бола ма?

Жүктілік және босану демалысы кезінде әйел өз негізгі қызметінен босатылады. Алайда заңнама азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар (қызмет көрсету немесе мердігерлік келісімдер) бойынша табыс табуға тыйым салмайды.

Дегенмен, егер әйелдің табысынан зейнетақы немесе әлеуметтік аударымдар ұсталып тұрса, бала күтімі бойынша әлеуметтік төлемдер тоқтатылады, себебі табыс жоғалту фактісі жойылады (Әлеуметтік кодекстің 86–89-баптары).

Негізгі қорытындылар

• Жүктілік пен босану демалысы — құқық, бірақ міндет емес.
• Еңбекке жарамсыздық парағы әйелдің өтініші бойынша беріледі.
• Парақ алынғанға дейін жұмыс істеуге заң рұқсат етеді.
• Демалыс басталғаннан кейін еңбек шарты бойынша жұмыс істеуге болмайды.
• Азаматтық-құқықтық шарттар бойынша табыс алуға болады, бірақ ол жәрдемақы төлеуге әсер етеді.

FChain қалай көмектеседі

FChain компаниясы бизнес пен жеке тұлғаларға арналған заңгерлік қызметтер мен бухгалтерлік қызмет көрсетуді толық көлемде ұсынады. Біз көмектесеміз:

• кадрлық құжаттарды, еңбек шарттарын және бұйрықтарды әзірлеу және тексеру;
• еңбек және әлеуметтік құқық саласында аудит жүргізу;
• заңгерлік сүйемелдеу қызметтерін және жұмыспен қамту, әлеуметтік төлемдер мен салық мәселелері бойынша кеңес беру.

Біз клиенттерді кеңес беруден бастап толық құқықтық рәсімдеуге дейін сүйемелдейміз. FChain мамандары — заң талаптарын сақтауға және сіздің құқықтарыңызды қорғауға дайын сенімді серіктестер.

Кәсіби кеңес алу үшін almaty@f-chain.com электрондық поштасы арқылы немесе WhatsApp: +7 771 214 1820 нөмірі бойынша хабарласыңыз.

 

Дайындаған: Сергей Гайдаров
FChain Қазақстан аға заңгері
30 қазан 2025 жыл